door Wim de Bruin, oudtestamenticus en als predikant verbonden aan de Hervormde Gemeente Bleiswijk (wijkgemeente Dorpskerk).
Als ik voorga in een gastgemeente, valt mij op dat de NBV21 nog lang niet overal in gebruik is genomen. Anders dan in 2004 bij de introductie van de toenmalige NBV het geval was, blijken kerken en gemeenteleden terughoudend in de aanschaf van ‘weer een nieuwe Bijbel’. Ik noem 10 redenen om die stap wèl te zetten.
De Nieuwe Bijbelvertaling van 2004 ging uit van een in ons taalgebied nieuw principe. In mijn eigen woorden gezegd: In plaats van woord-voor-woord werd zin-voor-zin vertaald. Een groot voordeel was dat de Nederlandse doeltaal daardoor breder en rijker kon worden ingezet. Meer nuance en gelaagdheid konden worden uitgedrukt. Maar er waren ook nadelen. Noem het ‘kinderziekten’. Die zijn in de aanpassing van 2021 grondig aangepakt.
Het zin-voor-zin vertalen in de NBV van 2004 schoot wel eens door. Het leidde tot soms erg vrije weergaven van de grondtekst. Ruth 3:9, met de vraag van Ruth aan Boaz – “Wilt u mij bij u nemen…?” (NBV 2004) – is daarvan een treffend voorbeeld. Het gebruikte beeld van een vogel die een kuiken onder de vleugels geborgenheid biedt (dat bovendien teruggrijpt op hoofdstuk 2:12) viel evenwel weg. De vertaling ‘schuilen’ in de NBV21 doet meer recht aan de grondtekst.
Vanuit de behoefte om een zo helder en zinvol mogelijke vertaling te leveren, vulde de NBV van 2004 soms net te veel in. Maar dat is niet de taak van een Bijbelvertaling. In de NBV21 is dit op vele plaatsen gecorrigeerd. Een eenvoudig voorbeeld is Genesis 1:2, “De aarde was nog woest en doods”. Het teveel invullende woordje ‘nog’, dat niet zo in de grondtekst staat, is in de NBV21 verdwenen.
In Genesis 9 komt in de grondtekst zeven keer het woord berit voor. In de NBV 2004 was dit zesmaal vertaald met ‘verbond’, in vers 11 echter met (de op zich goed mogelijke weergave) ‘belofte’. Hoewel het woord in vers 11 het accent van ‘belofte’ heeft, raakte de motiefwerking (zeven keer ‘verbond’) hierdoor verstoord. In de NB21 is dit hersteld, zoals dat ook op veel andere plaatsen is gebeurd.
Op meerdere plaatsen was behoefte aan een meer consistente vertaling, die bredere verbanden binnen een bijbelboek of zelfs verschillende bijbelboeken zichtbaar maakt. Een goed voorbeeld is Jona 3:8 (vgl. 3:10), “Laat iedereen anders gaan leven” (NBV 2004). In de grondtekst staat echter een in het Oude Testament veel gebruikte uitdrukking, die in de NBV21 consequenter is vertaald. Jona 3:8 luidt nu: “Laat iedereen breken met zijn kwalijke praktijken”.
Een voorbeeld is Genesis 3:15 over de vijandschap tussen het nageslacht van de vrouw en van de slang. Het begin van tweede versdeel staat in de NBV van 2004 in het meervoud: “zij verbrijzelen je kop”. Hoewel deze vertaling van het enkelvoud in de grondtekst (als collectief opgevat) mogelijk is, werd het daardoor moeilijker de verbinding te leggen met een door veel lezers gemaakte nieuwtestamentische toepassing op de strijd tussen satan en Jezus. In de NBV21 is dit om deze reden aangepast.
De eerbiedshoofdletters voor God, Jezus en de heilige Geest zijn terug. Hoewel de grondtekst dit gebruik niet kent, is het goed dat de NBV21 tegemoet komt aan de in onze context en cultuur verwortelde behoefte aan deze uiting van respect.
Onderzoek van de Bijbel gaat altijd door en levert steeds nieuwe resultaten op. Zo blijkt dat de in de NBV van 2004 naar een voetnoot verbannen bekende weergave van Genesis 12:3 betere papieren heeft dan de toen in de hoofdtekst geplaatste zin: “Alle volken op aarde zullen wensen gezegend te worden als jij”. In de NBV21 vinden we de meer vertrouwde weergave “In jou zullen alle volken op aarde gezegend worden” terug in de hoofdtekst.
Het blijft een genoegen om de Nieuwe Bijbelvertaling te lezen. Het gebruik van een breed Nederlands taalbereik en zorgvuldige aandacht voor verschillende soorten prozaïsche en poëtische teksten liggen hieraan ten grondslag. Met de genoemde punten van verbetering is er een mooie balans gevonden tussen brontaal en doeltaal.
Dat willen we toch? Als het gaat om het Woord van onze God zo goed mogelijk in onze eigen taal te horen, doen we het niet met minder dan het best voorradige? Dat zou moeten gelden voor de kerkdienst en voor ons persoonlijk bijbellezen. Op die paar tientjes kan het toch niet vastzitten?
Deze blog verscheen als artikel in Confessioneel Credo nr. 2, 27 januari 2022
De Nieuwe Bijbelvertaling (NBV) uit 2004 wordt gereviseerd. Hoe die revisie eruit zal zien heeft het Nederlands Bijbelgenootschap op 10 november 2017 bekendgemaakt, tijdens een druk bezocht symposium in Houten. Lees hier in vogelvlucht wat u van de revisie kunt verwachten.
Dat er mensen met kennis van het Hebreeuws en Grieks aan de revisie van de NBV hebben gewerkt, zal niemand verbazen. Maar dat de rol van neerlandici minstens zo belangrijk was, is misschien minder bekend. In deze blog geef ik een inkijkje in het revisieproces aan de hand van het boek Handelingen.
Bijbelvertalingen ontwikkelen mee met taal, en met kennis van historische context. Maar wat je niet moet doen: onwelgevalligheden corrigeren.
Ontvang een week lang elke ochtend een nieuwe tekst mét overdenking uit de NBV21. Schrijf je nu in en ontvang vandaag je eerste email!
