10 Redenen voor de NBV21 op kansels en nachtkastjes

door Wim de Bruin, oudtestamenticus en als predikant verbonden aan de Hervormde Gemeente Bleiswijk (wijkgemeente Dorpskerk).

Als ik voorga in een gastgemeente, valt mij op dat de NBV21 nog lang niet overal in gebruik is genomen. Anders dan in 2004 bij de introductie van de toenmalige NBV het geval was, blijken kerken en gemeenteleden terughoudend in de aanschaf van ‘weer een nieuwe Bijbel’. Ik noem 10 redenen om die stap wèl te zetten.

1. Volwassenwording

De Nieuwe Bijbelvertaling van 2004 ging uit van een in ons taalgebied nieuw principe. In mijn eigen woorden gezegd: In plaats van woord-voor-woord werd zin-voor-zin vertaald. Een groot voordeel was dat de Nederlandse doeltaal daardoor breder en rijker kon worden ingezet. Meer nuance en gelaagdheid konden worden uitgedrukt. Maar er waren ook nadelen. Noem het ‘kinderziekten’. Die zijn in de aanpassing van 2021 grondig aangepakt.

2.Minder vrij

Het zin-voor-zin vertalen in de NBV van 2004 schoot wel eens door. Het leidde tot soms erg vrije weergaven van de grondtekst. Ruth 3:9, met de vraag van Ruth aan Boaz – “Wilt u mij bij u nemen…?” (NBV 2004) – is daarvan een treffend voorbeeld. Het gebruikte beeld van een vogel die een kuiken onder de vleugels geborgenheid biedt (dat bovendien teruggrijpt op hoofdstuk 2:12) viel evenwel weg. De vertaling ‘schuilen’ in de NBV21 doet meer recht aan de grondtekst.

3.Minder invullen

Vanuit de behoefte om een zo helder en zinvol mogelijke vertaling te leveren, vulde de NBV van 2004 soms net te veel in. Maar dat is niet de taak van een Bijbelvertaling. In de NBV21 is dit op vele plaatsen gecorrigeerd. Een eenvoudig voorbeeld is Genesis 1:2, “De aarde was nog woest en doods”. Het teveel invullende woordje ‘nog’, dat niet zo in de grondtekst staat, is in de NBV21 verdwenen.

4.Kern- en motiefwoorden

In Genesis 9 komt in de grondtekst zeven keer het woord berit voor. In de NBV 2004 was dit zesmaal vertaald met ‘verbond’, in vers 11 echter met (de op zich goed mogelijke weergave) ‘belofte’. Hoewel het woord in vers 11 het accent van ‘belofte’ heeft, raakte de motiefwerking (zeven keer ‘verbond’) hierdoor verstoord. In de NB21 is dit hersteld, zoals dat ook op veel andere plaatsen is gebeurd.

5.Samenhang

Op meerdere plaatsen was behoefte aan een meer consistente vertaling, die bredere verbanden binnen een bijbelboek of zelfs verschillende bijbelboeken zichtbaar maakt. Een goed voorbeeld is Jona 3:8 (vgl. 3:10), “Laat iedereen anders gaan leven” (NBV 2004). In de grondtekst staat echter een in het Oude Testament veel gebruikte uitdrukking, die in de NBV21 consequenter is vertaald. Jona 3:8 luidt nu: “Laat iedereen breken met zijn kwalijke praktijken”.

6.Gebruikelijke uitleg

Een voorbeeld is Genesis 3:15 over de vijandschap tussen het nageslacht van de vrouw en van de slang. Het begin van tweede versdeel staat in de NBV van 2004 in het meervoud: “zij verbrijzelen je kop”. Hoewel deze vertaling van het enkelvoud in de grondtekst (als collectief opgevat) mogelijk is, werd het daardoor moeilijker de verbinding te leggen met een door veel lezers gemaakte nieuwtestamentische toepassing op de strijd tussen satan en Jezus. In de NBV21 is dit om deze reden aangepast.

7.Eerbiedshoofdletters

De eerbiedshoofdletters voor God, Jezus en de heilige Geest zijn terug. Hoewel de grondtekst dit gebruik niet kent, is het goed dat de NBV21 tegemoet komt aan de in onze context en cultuur verwortelde behoefte aan deze uiting van respect.

8.Wetenschappelijke inzichten

Onderzoek van de Bijbel gaat altijd door en levert steeds nieuwe resultaten op. Zo blijkt dat de in de NBV van 2004 naar een voetnoot verbannen bekende weergave van Genesis 12:3 betere papieren heeft dan de toen in de hoofdtekst geplaatste zin: “Alle volken op aarde zullen wensen gezegend te worden als jij”. In de NBV21 vinden we de meer vertrouwde weergave “In jou zullen alle volken op aarde gezegend worden” terug in de hoofdtekst.

9.Goed leesbaar Nederlands

Het blijft een genoegen om de Nieuwe Bijbelvertaling te lezen. Het gebruik van een breed Nederlands taalbereik en zorgvuldige aandacht voor verschillende soorten prozaïsche en poëtische teksten liggen hieraan ten grondslag. Met de genoemde punten van verbetering is er een mooie balans gevonden tussen brontaal en doeltaal.

10.Gods Woord in de best mogelijke vertaling

Dat willen we toch? Als het gaat om het Woord van onze God zo goed mogelijk in onze eigen taal te horen, doen we het niet met minder dan het best voorradige? Dat zou moeten gelden voor de kerkdienst en voor ons persoonlijk bijbellezen. Op die paar tientjes kan het toch niet vastzitten?

Deze blog verscheen als artikel in Confessioneel Credo nr. 2, 27 januari 2022

Lees ook

jesaja

Jesaja, het boek van troost

Troost en hoop – Het boek Jesaja is een van de mooiste en meest geliefde bijbelboeken. Het neemt je mee in de geschiedenis van Israël. Alle schone schijn wordt ontmaskerd, een ernstige waarschuwing klinkt. Maar als alles is ingestort, en Israëls voortbestaan wordt bedreigd, klinken er woorden van troost. Gods woede en straf krijgen niet het laatste woord. Het is God zelf die omziet naar wat van zijn volk over is en een nieuw begin maakt. De hoogste God ziet om naar de kleinste mensen. ‘Jullie zijn mijn volk,’ zegt Hij, en Hij baant voor hen een weg, terug naar het land dat Hij hen ooit beloofde.

“Probeer elke dag iets uit de Bijbel bij je binnen te laten komen”

In de Plantagekerk, standplaats van ds. Jos Douma in Zwolle (GKv), kwamen afgelopen zondagmiddag gelovigen bijeen voor een vesper. Een dergelijke dienst vindt elke laatste zondag van de maand plaats, maar dit keer was er een extra aanleiding om samen te komen en bovendien waren er ook vertegenwoordigers van andere Zwolse geloofsgemeenschappen aanwezig.

Sam Janse

Essay in Trouw, Letter & Geest (30 dec. 2018)

Bijbelvertalingen ontwikkelen mee met taal, en met kennis van historische context. Maar wat je niet moet doen: onwelgevalligheden corrigeren.

Ontdek de NBV21

Ontvang een week lang elke ochtend een nieuwe tekst mét overdenking uit de NBV21. Schrijf je nu in en ontvang vandaag je eerste email!

Schrijf je in voor de nieuwsbrief