Eind januari hebben we het project ‘revisie NBV’ afgesloten. De laatste fase was de eindredactie, waarin alle teksten nog eens zijn doorgelopen en alle wijzigingen werden gecontroleerd. Het werk dat in 2017 van start ging, is nu echt afgerond.

In deze slotfase ging het vooral om kleine kwesties, zoals leestekens en vaste formuleringen in de voetnoten. Maar af en toe kwam er nog iets langs dat vroeg om een bredere bespreking. De allerlaatste kwestie waarover het vertaalteam zich gebogen heeft, was de vertaling van Jesaja 29:10.

Bedekte hoofden?

Bij de behandeling van het boek Jesaja waren in dit vers al een paar dingen gewijzigd:

NBV
Want een geest van diepe slaap
heeft de HEER over jullie uitgestort:
hij heeft jullie ogen, de profeten, gesloten
en jullie verstand, de zieners, verduisterd.

Revisie
Want een geest van diepe slaap
heeft de HEER over jullie uitgestort:
Hij heeft jullie ogen – de profeten – gesloten 
en jullie hoofden – de zieners – bedekt.

De eerste verandering is te vinden in de vierde stiche. Hier spreekt de NBV van ‘jullie verstand’, terwijl de brontekst hier letterlijk heeft ‘jullie hoofden’. Op zichzelf is dat een begrijpelijke keuze van de NBV, want het gaat erom dat het volk als het ware in slaap is gesust en daardoor niet meer helder kan denken. Maar het nadeel is dat je daarmee uit de concrete beeldspraak stapt: God brengt het volk in slaap; Hij sluit hun ogen, Hij legt een deken over hun hoofden. Dat beeld van de brontekst wilden we behouden.

De tweede verandering is het gebruik van de gedachtestreepjes. Die helpen om goed over te brengen wat de brontekst hier zegt. Hier maken de gedachtestreepjes duidelijk: de ‘ogen’ van het volk, dat zijn de profeten, en hun ‘hoofden’, dat zijn de zieners.

Dat leek ons allemaal mooi en goed en toch waren we nog niet tevreden. Dat laatste woord ‘bedekt’ werkt net niet prettig. Het ‘bedekken’ van een hoofd associeer je in de eerste plaats met een pet of hoed, niet met een deken die over iemands hoofd wordt getrokken.

Hoe dan wel? Allerlei opties kwamen langs: omsluierd, omhuld, toegedekt, en nog zo wat andere. Het is altijd weer verbluffend hoeveel woorden onze taal herbergt. En zoals zo vaak bleek de eenvoudigste oplossing de beste. Het beeld van het in slaap brengen van het volk komt het beste naar voren als je hier spreekt van ‘toegedekt’. Jesaja 29:10 zal straks dus luiden:

Want een geest van diepe slaap
heeft de HEER over jullie uitgestort:
Hij heeft jullie ogen – de profeten – gesloten
en jullie hoofden – de zieners – toegedekt.

Grote verhaal

Het zijn details, maar ze dragen bij aan iets groots: het thema van omkering dat in het boek Jesaja van groot belang is. Wat bij mensen doorgaat voor wijsheid en inzicht is door God in dwaasheid veranderd; het volk is ziende blind. Alleen wie Gods boodschap leert verstaan kan tot inzicht komen.

Dat is, vijfentwintig eeuwen na Jesaja, niet veranderd. Het is wat ons ten diepste dreef bij het werk aan de revisie: het dienen van de nauwkeurigheid van de vertaling én van de zeggingskracht ervan. In de hoop dat het ogen en harten mag openen.

Namens het vertaalteam,
Matthijs de Jong