'De Bijbel is nog altijd heel relevant voor vandaag'

Jurjen ten Brinke is oprichter en voorganger van de multiculturele kerk ‘Hoop voor Noord’ in Amsterdam. Daarnaast werkt hij bij de Evangelische Omroep als televisiepresentator. We spraken met hem over de NBV21, de herziene versie van de NBV uit 2004.

Foto’s: Michaël Terlouw EO

Het Nederlands-Vlaams Bijbelgenootschap wil de Bijbel positief onder de aandacht brengen en het bijbelgebruik bevorderen. De introductie van de NBV21, als “Bijbel voor de 21e eeuw”, biedt daar goede kansen voor. Denk jij dat deze bijbelpromotiecampagne op een goed moment komt?

“Dat denk ik wel. De secularisatie zet door. Juist bij jongeren zie ik veel openheid en de introductie van de NBV21 biedt een goede gelegenheid om de Bijbel op een natuurlijke manier ter sprake te brengen. En als het om bijbelgebruik gaat, daar mag ook wel meer aandacht voor zijn – ook onder christenen zelf. De Bijbel wordt steeds minder gelezen, dat is een van de dingen waar ik me persoonlijk zorgen over maak. Het houdt mogelijk verband met de ‘vervluchtiging van samenleving’. Ik bedoel daarmee dat mensen zich vaak beperken tot het lezen van headlines. Ze lezen minder kranten en laten zich vaak leiden door berichten uit sociale media. Advocaat en zuster Isabella Wijnberg vroeg laatst bij een lezing voor studentenvereniging CSFR wie van de aanwezigen er dagelijks een halfuur uit de Bijbel las. Niemand deed dat… Anderzijds: ik zie goede ontwikkelingen, zoals podcasts over de Bijbel die mensen helpen om dagelijks met de Bijbel te beginnen.”

Hoe zou jij zelf de zin ‘Mijn Bijbel…’ afmaken?

“Mijn Bijbel is mijn kompas. Of, in een langere versie: ‘In geschreven vorm vertelt de Bijbel mij dat Jezus het levende Woord is. De vraag is niet: Wat is de Waarheid maar: Wie is de Waarheid? We leven in een tijd met veel discussies. We hoeven de ander niet ‘de’ waarheid te vertellen, of er elkaar mee om de oren te slaan. Als Jezus de Weg, de Waarheid en het Leven is, dan is Hij dat als persoon. Die persoon leer je kennen door een ontmoeting. De Bijbel is ook een plek waar ik Jezus mag ontmoeten.

Wat betekent de Bijbel voor jou persoonlijk en in welke zin geeft de Bijbel betekenis aan jouw leven?

“Ik ben persoonlijk gevormd door de Bijbel en kreeg een zeer bewuste geloofsopvoeding mee. Zo leerde ik het Woord lezen en schrijven, ook door teksten uit het hoofd te leren op mijn vaders studeerkamer. De Bijbel is voor mij een lens waarmee je naar de wereld kijkt. Het is geen verzameling van jubelende verhalen, maar het zijn eerlijke woorden voor mensen zoals ik die in een gebroken wereld leven. Ondanks vragen vind ik veel houvast en troost bij God. Voor mij zijn de Psalmen cruciaal. Zij roepen tot God en helpen je uit te spreken dat je bij niemand anders wilt zijn dan bij Hem alleen. Door de Bijbel mag ik het leven leiden dat ik leid, ingekaderd door het grotere plan dat God met mijn leven heeft.”

Geef jij op eenzelfde manier het geloof aan je kinderen door?

“Wat anders dan mijn vader. Maar we gebruiken bijvoorbeeld wel dagboekjes en lezen daar samen uit voor het slapen gaan. Deze boekjes zijn afgestemd op de leeftijden. Ik vind het fijn om te merken dat ze dit wel oppakken. Ook als het gaat om bijbelteksten uit het hoofd leren. Dat memoriseren hebben ze niet op een christelijke school geleerd, maar tijdens bijbelles in de kerk, door een Surinaamse theologiestudent. Ze kunnen nu bijvoorbeeld de bijbelboeken van Genesis tot Openbaring opdreunen. Dat is ouderwets stampwerk, maar toch niet gek. Als ouders doe je dat wat minder snel, maar ze leerden het nu spelenderwijs met wat limonade en snoepjes erbij.”

Welke bijbeltekst heeft op dit moment bijzondere betekenis voor je?

“Dat is Psalm 27:14 – ‘Wacht op de Heer, wees sterk en Hij zal je hart versterken, wacht op de Heer.’ Het woord voor ‘wachten’ is hier ‘verwachten’ in de grondtekst. God moet het doen. En God doet het, maar jij hebt je eigen verantwoordelijkheid. Je moet je niet verschuilen achter ‘kan niet’ of ‘wil niet’. Jij moet moedig en sterk zijn, maar het altijd verwachten van de Heer. Hij zal je hart versterken. Hij moet het doen. Daarbij denk ik aan de uitspraak van de man die tegen Jezus zei: ‘Heer, ik geloof, kom mijn ongeloof te hulp.’ Maar ook aan de vragen die Jezus aan Petrus stelt en de antwoorden die Petrus daarop geeft. Heb je me lief? Jezus past zijn formulering steeds aan en reageert op de woordkeuze van Petrus. En denk aan Thomas. Hij is het type ‘eerst zien en dan geloven’. En Jezus weet wat voor vlees Hij in de kuipt heeft en sluit aan op zijn geloofsniveau.”

Veel mensen in onze tijd zeggen dat de Bijbel een heel oud boek is en daarom niet meer zo relevant voor vandaag… Herken je dat?

“Jazeker. Ik kom veel van die mensen tegen als voorganger in Amsterdam. Als iemand voor het eerst in de kerk is en ik hoor bij de uitgang dat hij of zij het mooi vindt dat ‘het wel lijkt of dat oude boek ook relevant is voor nu’, dan ben ik blij. Iemand hoeft het niet met de hele preek eens te zijn, maar als het Woord aan relevantie heeft gewonnen, dan heeft de Geest gewerkt!
Maar ook heel praktisch. Ik denk aan de tekst die we tijdens Micha- zondag lazen uit Leviticus. Dat gaat over de randen van de akker waar je het koren moet laten staan voor de armen. Dat is interessant, en dat thema komt vandaag terug. Denk ook aan biodiversiteit en duurzaamheid. De Bijbel leert dat je een akker niet moet uitputten en maakt een keuze voor meer gewassen per grondstuk. Dat zijn dingen die weer gaan leven, na uitputting van de grond door monocultuur. Dergelijke oude principes zijn nog altijd heel relevant voor vandaag. En in het Nieuwe Testament staat dat ‘Christus alles in alles’ is. Zo’n 2000 jaar geleden betekende dit dat er feitelijk geen verschil meer was tussen slaaf en vrije. Dat is geen nieuw thema. De Bijbel heeft het al gezegd – en er ontstaat eenheid als we bij Christus uitkomen.

Denken mensen in jouw ogen vaak te negatief over de kerk en de Bijbel?

Ja, ‘de kerk is ouderwets’, zeggen ze. Maar ik zeg dan: ‘Je bent zelf ouderwets!’ De kerk is niet als 30 jaar geleden. Ik maak dat grapje om mensen over hun eigen woorden na te laten denken. Ze hebben een oud beeld van de kerk, zijn vaak zelf blijven hangen in frustratie of in een oordeel over irrelevantie van de Bijbel en de kerk zoals ze die vroeger zelf beleefden.

‘De kerk is ouderwets’, zeggen ze. Maar ik zeg dan: ‘Je bent zelf ouderwets!’

Is er een bepaalde ontwikkeling te zien in de manier waarop jij persoonlijk de Bijbel leest?

Ja, die is er wel. Maar dat komt niet zozeer omdat ik anders ben gaan lezen, mijn eigen context verandert. Ik ben opgegroeid binnen de Gereformeerde Gemeenten. Daar is de belangrijkste boodschap dat onze ziel gered moet worden uit de hel, het draait vooral om vergeving van zonde en schuld. In Amsterdam heb ik veel geleerd over de komst van het Koninkrijk. Dat onderwerp is veel breder dan persoonlijke ‘bekering’. Jezus kwam om zijn Koninkrijk zichtbaar te maken. Wat voorheen dogma’s waren, zijn nu waarheden die beginnen bij God. Daar ben ik nu echt in gaan geloven. Nu zeg ik “Ga gewoon geloven”. God komt naar mensen en gaat heel ver om hen bij zich te trekken. Ik ben nu milder over Gods kerk, breder in mijn visie over het Konikrijk en overtuigder van de Waarheid als een Persoon: Jezus Christus. Ik heb minder de behoefte om een ander te veroordelen, zo van: je bent wel of niet ‘binnen’. God is begonnen met werk in ons leven. We kunnen bovendien veel leren van andere tradities. En je hebt zelf een rol in dit proces van geloofsontwikkeling. Je kunt de keuze maken, jezelf aan God toevertrouwen, niet leven met een afwachtende houding.

Wanneer lees je in de Bijbel en in welke omstandigheden doe je dat?

Bij mij gaat het echt om een combinatie van persoonlijke stille tijd met hetgeen dat ik professioneel doe. In de praktijk is dat gaan vermengen. Ik lees de Bijbel voor mijn preken, voor wekelijkse overdenkingen op TV en radio, voor de voorbereiding van meditaties voor EO Visie. Ik dacht wel eens: moeten we nog echt met dat NBG-leesrooster verder? Maar juist die breedte van de Bijbel is inspirerend. Ik word verplicht om over delen te spreken die ik zelf niet zo snel zou uitkiezen. In de kerk doen we dat ook steeds meer: prekenseries. Ik ben nu met Jozef bezig – heel boeiend. Het gaat om bijbel lezen én toepassen. In mijn gezin lezen we de Bijbel aan tafel, elke ochtend en avond. Dat doen we ook samen wanneer we gelijk gaan slapen. Verder merk ik dat ik ook persoonlijk gevoed wordt wanneer ik bijvoorbeeld de Bijbel open voor pastoraat.

"God wil een relatie met mensen. Dat moet niet ondersneeuwen door de actualiteit en hot issues."

Lees je de Bijbel het liefst alleen of samen met anderen? Wat is voor jou het verschil?

Het liefst alleen, want dan gebeurt er meer. Dan heb ik ook tijd en concentratie. Maar de Bijbel heeft een eigen kracht wanneer we samen met anderen op zondag in de gemeente zijn, maar ook bij het lezen als gezin aan tafel. Bijbellezen is een goede gewoonte. Niet iedereen krijgt alles mee, maar we hebben thuis wel regelmatig een gesprekje over wat we samen gelezen hebben. Maar als ik persoonlijk nieuwe dingen wil leren, dan heb ik daarvoor rust nodig.

Wat zijn in jouw ogen bijbelse thema’s of lessen die we juist vandaag opnieuw moeten horen en toepassen?

Je kent die reactie wel op “Jezus is het antwoord”: Wat was de vraag? Er zijn tal van actuele vragen. Denk aan het onderwerp racisme, zijn we bereid om lessen uit de Bijbel te treken? Maar ook over de ‘eindtijd’, over wat er nu in de wereld gebeurt. Maar tegelijk blijft dit de kern: God wil een relatie met mensen. Dat moet niet ondersneeuwen door de actualiteit en hot issues. Het basisthema blijft: Christus, gekruisigd en opgestaan. Daarnaast komt de actualiteit en zoeken we bijbelse antwoorden op onze vragen. Voor mij is dat ook ‘context bepaald’. In Amsterdam zin we door de context tot elkaar veroordeeld – in de goede zin van het woord. We hebben domweg niet de luxe om onze verschillen uit te venten. Minder dan een procent gaat naar de kerk in die omgeving! De kerk moet dus bij de kern blijven.

Je werkt in een stad met veel verschillende culturen. Kan de Bijbel verbindend zijn? En kan de komst van een nieuwe / vernieuwde bijbelvertaling misschien extra helpen?

God is verbindend. Ik moet denken aan een wethouder van GroenLinks die Hoop voor Noord in publicaties en rapporten regelmatig had zien langskomen. Dus hij kwam maar eens kijken. Na de dienst sprak ik hem. Hij was niet gelovig, maar wel onder de inruk van wat hij zag. Elke zondag komen er 250 mensen bij elkaar. De wethouder zei: “Ik stel regelmatig 750 euro beschikbaar om bijvoorbeeld een buurt barbecue te ondersteunen omdat we zo vijftig tot honderd verschillende mensen bij elkaar kunnen krijgen en voor meer verbinding kunnen zorgen.” En ja, wij doen dit dus elke zondag en het kost de gemeente Amsterdam niets. Verbinding – dat is God. De NBV21 kan een rol spelen, als ik die natuurlijk vooral bedoeld voor Nederlandstalige bezoekers.

Heb je tips voor mensen die het moeilijk vinden om in de Bijbel te lezen?

Mijn belangrijkste tip: zoek hulp. Het is belangrijk om bij een geloofsgemeenschap aan te sluiten. Leg een briefje in de bijbel en schrijf je vragen op. Ritme en regelmaat, dat vinden mensen ‘moeilijk’. Je kunt gebruik maken van een bijbel-app die daar wat aan doet. Je krijgt dan dagelijks notificaties. Het is helemaal niet raar dat mensen het moeilijk vinden, omdat we van nature niet God zoeken. Je hebt niet altijd veel zin. Maar het leven bestaat niet alleen uit dingen waar je heel veel zin in hebt. Je doet dit met heilig ritme en regelmaat – zodat je het kunt volhouden. Zo ontwikkel je een goede gewoonte.

Lees ook

nbv21 drukpers

Voor alles is er een tijd

Aan het vertalen van de Bijbel zal wel nooit een einde komen. Dat is om te beginnen een gevolg van het feit dat taal aan verandering onderhevig is. Maar het komt ook doordat de cultuur en het denken en leven van de mensen veranderen. En daar komt ook nog eens bij dat de wetenschappen – taalwetenschap, archeologie, geschiedenis, cultuurwetenschap enz. – telkens nieuwe ontdekkingen doen en nieuwe inzichten aandragen. Zo hoeven we ons dus niet te verbazen wanneer er ‘alweer’ een nieuwe bijbelvertaling verschijnt!

prediker

Bijbelboek belicht: Prediker

‘Lucht en leegte, alles is leegte.’ Met die pessimistisch klinkende woorden heeft het boek Prediker in de Nieuwe Bijbelvertaling (NBV) veel aandacht op zich kunnen vestigen. Ze kwamen in de plaats van de oude en versleten uitdrukking ‘IJdelheid der ijdelheden, alles is ijdelheid!’, bekend uit de NBG-vertaling 1951 en de Statenvertaling.

jesaja

Jesaja, het boek van troost

Troost en hoop – Het boek Jesaja is een van de mooiste en meest geliefde bijbelboeken. Het neemt je mee in de geschiedenis van Israël. Alle schone schijn wordt ontmaskerd, een ernstige waarschuwing klinkt. Maar als alles is ingestort, en Israëls voortbestaan wordt bedreigd, klinken er woorden van troost. Gods woede en straf krijgen niet het laatste woord. Het is God zelf die omziet naar wat van zijn volk over is en een nieuw begin maakt. De hoogste God ziet om naar de kleinste mensen. ‘Jullie zijn mijn volk,’ zegt Hij, en Hij baant voor hen een weg, terug naar het land dat Hij hen ooit beloofde.

Ontdek de NBV21

Ontvang een week lang elke ochtend een nieuwe tekst mét overdenking uit de NBV21. Schrijf je nu in en ontvang vandaag je eerste email!

Schrijf je in voor de nieuwsbrief