In de loop van de jaren zijn er duizenden reacties op de Nieuwe Bijbelvertaling uit 2004 bij het Nederlands Bijbelgenootschap binnengekomen. De achtergrond van die reacties was heel divers. Bijbeluitleggers en neerlandici hebben gereageerd, professoren, predikanten en gewone bijbellezers, ouderen en jongeren. Sommigen zijn blij met een keuze in de NBV, andere minder of helemaal niet.
Door Tineke Bol-Drieenhuizen
De inhoudelijke reacties hebben we verzameld in een database, zodat we er een goed overzicht over hebben. Opvallend is de verdeling van de opmerkingen. Bij het Nieuwe Testament zijn in absolute getallen meer opmerkingen gemaakt dan bij het Oude Testament, terwijl dat laatste veel omvangrijker is dan het Nieuwe Testament. 46,4% van de opmerkingen zijn gemaakt bij het Oude Testament en 52,7% bij het Nieuwe Testament. De Deuterocanonieke boeken blijven met 0,9% van de opmerkingen ver achter bij het OT en het NT.
In de top 5 van de nieuwtestamentische boeken met de meeste reacties staan Galaten, Kolossenzen, Hebreeën, Romeinen en Openbaring. Zowel absoluut als relatief gezien zijn de minste opmerkingen gemaakt bij het boek Judas.
Voor het Oude Testament ziet de top 5 er zo uit: Joël, Ruth, Jona, Jozua, Amos. En ook Genesis scoort hoog. Op de vertaling van het boek Ester kwamen relatief weinig reacties.
Het lijkt erop dat het aantal reacties samenhangt met de populariteit van een bijbelboek. Maar bekendheid is niet de enige factor, ook het theologisch belang dat aan een boek gehecht wordt speelt een grote rol. Dat zou kunnen verklaren waarom Ester, hoewel bekend en geliefd, laag scoort en Galaten hoog.
De veelheid aan reacties, rijp en groen, moest op een goede manier ingezet worden om het doel van de revisie te bereiken. Allereerst moest de vertaling er natuurlijk wel beter van worden. En een bijkomend doel was dat lezers de NBV nog meer als ‘hun’ Bijbel kunnen omarmen. Enerzijds moest de vertaling dus herkenbaar blijven als de NBV, anderzijds moest dat wat in de weg stond om de NBV te gebruiken waar mogelijk opgelost worden. De reacties van de lezers waren erg behulpzaam om in kaart te brengen welke obstakels er lagen.
Veel lezers gaven bijvoorbeeld aan dat ze de NBV soms te veel vonden invullen en dat de onderlinge verbanden tussen teksten niet altijd zichtbaar waren in de vertaling. Ook gaven lezers massaal aan dat ze de eerbiedshoofdletters misten.
Vasthouden aan de uitgangspunten van de NBV, maar wel de knelpunten oplossen zodat de vertaling nog beter gebruikt zou kunnen worden – dat was een werkbare aanpak. Het leerde ons dat je soms van een reactie kon zeggen: ‘Goed punt, maar niet geschikt voor deze revisie.’ Maar het gaf ook inzicht om suggesties die niet direct bruikbaar waren goed door te lichten en te ontdekken of ze misschien toch een zwak punt in de vertaling blootlegden, dat we dan op een andere manier konden oplossen.
Alleen kijken naar de reacties zou natuurlijk niet werken: dan zouden sommige boeken heel veel en andere boeken weinig of zelfs helemaal geen aandacht krijgen. Daarom gingen we zelf de hele tekst door om te noteren wat voor revisie in aanmerking kwam. Daarbij kozen we steeds dezelfde zorgvuldige benadering als in het vertaalproces zelf. Alle argumenten die tijdens het vertaalproces een rol speelden, aangevuld met de ervaringen van gebruikers, hebben geleid tot weloverwogen wijzigingen in de NBV.
Wie lange tijd een bepaalde bijbelvertaling gebruikt, raakt er steeds meer mee vertrouwd. Veel mensen hebben zich op die manier ook de NBV eigen gemaakt. Nu talrijke lezers, direct of indirect, een bijdrage hebben geleverd aan de revisie van de vertaling, kunnen we na al die jaren van vertalen, gebruiken en herzien nu uitzien naar een vertaling die niet alleen voor ons allemaal is, maar ook van ons allemaal.
Deze blog is een verkorte weergave van een artikel van Tineke Bol-Drieenhuizen, ‘Reacties van lezers: een uniek element in de revisie’, in: Met Andere Woorden 39/2 (oktober 2020), 38-49. Lees dit artikel hier.
Meer lezen over de revisie en de NBV21?
Mirjam van der Vorm-Croughs werkt als bijbelwetenschapper bij het NBG. Bij de revisie van de Nieuwe Bijbelvertaling was zij onder meer verantwoordelijk voor de tekstkritiek van het Oude Testament. Een vraaggesprek over haar ervaringen en de waarde van tekstkritiek.
Wereldwijd zeggen talloze mensen: ‘De Bijbel is het boek van mijn leven!’ Misschien ben je door hun verhalen nieuwsgierig geworden en vraag je je af wat de Bijbel voor jou kan betekenen. Of misschien wil je er gewoon meer over weten – in onze cultuur kom je tenslotte overal verwijzingen naar bijbelverhalen tegen. Neem dan eens een kijkje op de Startersgids die we voor mensen zoals jou gemaakt hebben.
Tientallen jaren geleden, in een collegezaal in een van onze universiteitssteden. Een van de studenten krijgt de beurt om een stukje uit Romeinen 8 te vertalen vanuit het Grieks: ‘Want wat voor de wet onmogelijk was, omdat zij zwak was door het vlees…’ Docent: ‘Waarom vertaalt u daar “vlees”, meneer?’ ‘Er stáát toch “vlees”, professor?’ ‘Nee meneer, er staat geen “vlees”, er staat “sarx”.’
Ontvang een week lang elke ochtend een nieuwe tekst mét overdenking uit de NBV21. Schrijf je nu in en ontvang vandaag je eerste email!
