Van 2016 tot 2020 heeft het NBG gewerkt aan de revisie van de Nieuwe Bijbelvertaling. Het vertaalteam heeft de tekst van de NBV vers voor vers tegen het licht gehouden. Hoe gingen de vertalers daarbij te werk? Neem een kijkje achter de schermen van de NBV21.
Het reviseren van een Bijbelvertaling, in totaal 77 Bijbelboeken, is een uitdagende taak. Het Nederlands Bijbelgenootschap heeft ervoor gezorgd dat de revisie van de Nieuwe Bijbelvertaling zorgvuldig kon verlopen. Een tienkoppig vertaalteam heeft de vertaling vers voor vers aan de brontekst getoetst en alle reacties op de NBV gewogen. Een commissie met deskundigen hield toezicht op de verbetervoorstellen van het vertaalteam. We vertellen u graag meer over het verloop van de revisie en de gevolgde werkwijze.
Het verhaal van de revisie begint al in 2004, bij de verschijning van de Nieuwe Bijbelvertaling. Het Nederlands Bijbelgenootschap vroeg de lezers om deze vertaling te gebruiken, te beproeven, en hun reactie aan het NBG te laten weten. Er kwamen duizenden brieven en e-mails binnen. Daarbij zaten evenzoveel suggesties om de vertaling te verbeteren. Dit was belangrijke input voor de revisie.
In 2016 begonnen de voorbereidingen voor de revisie zelf. Alle binnengekomen en verzamelde opmerkingen bij de tekst hebben we in het programma Paratext aan de NBV-tekst gekoppeld. Het NBG stelde de doelen en de werkwijze van de revisie vast. En het vertaalteam werd gevormd. Hun taak: behoud al het goede van de NBV en gebruik alle input om de vertaling waar mogelijk te verbeteren.
Ook kwam er een begeleidingscommissie met deskundigen. Deze commissie beoordeelde de wijzigingen die het vertaalteam voorstelde.
Het vertaalteam bestaat uit tien personen: drie oudtestamentici, twee nieuwtestamentici, vier neerlandici en een coördinator. In 2017 gingen we als team stap voor stap aan de slag. Gedurende dit jaar stelden we alle procedures vast en stelden we revisieregels op. Want iedere wijziging moest voldoen aan de vertaalmethode en passen in het grotere geheel. Eind 2017 vond in Houten een publieke presentatie plaats van de eerste resultaten en de richting van de revisie.
Lees hier Verder bouwen aan een mooie vertaling de voordracht van Matthijs de Jong tijdens de bijeenkomst in Houten.
In het begin was het een spannende zoektocht. Hoe konden we de vertaling verbeteren en bijstellen in lijn met alle lezersreacties zónder iets af te doen van wat de NBV zo geliefd maakt als vertaling om te lezen? We vonden met elkaar het antwoord: we benoemden vier principes die én helemaal passen bij de NBV én de lezersopmerkingen een plek in de revisie zouden geven. De principes waren: ‘consistentie’, ‘slimme concordantie’, ‘brede basis’ en ‘minder is meer’. Deze vier principes speelden steeds een belangrijke rol in de revisie.
Van 2018 tot zomer 2020 werkten we alle Bijbelboeken stap voor stap door. Het werk was intensief en bijzonder. Het vroeg om deskundigheid op verschillende terreinen, om grote liefde voor de Bijbel en openheid naar alle reacties. Het inhoudelijke werk ronden we in de tweede helft van 2020 af, waarna in 2021 het proces van publicatie van start gaat.
Bij het vertalen van de Bijbel krijg je te maken met zeer uiteenlopende vraagstukken. We hebben daarom regelmatig experts om advies gevraagd. Een belangrijke adviseur was prof. Judith Frishman, die vanuit de liberaal-joodse gemeenschap heeft meegelezen met een aantal gevoelige teksten in het Oude Testament. Een groepje Vlaamse lezers heeft een aantal Bijbelboeken-in-revisie meegelezen om te garanderen dat de NBV21 even geschikt zou zijn voor Vlaamse lezers als de versie uit 2004. Tot slot heeft in 2019 een groep van ongeveer twintig Nederlandse, Vlaamse en Surinaamse theologen een aantal proefteksten meegelezen en beoordeeld.
Bij het revisiewerk werkten we altijd in koppels van een brontaalkenner en een neerlandicus, net als bij de NBV zelf. We volgden een uiterst secure werkwijze, met ruimte voor discussie en voor wikken en wegen. Ieder boek doorliep de volgende stappen:
Wanneer kwam iets in aanmerking komt voor revisie? Voor de revisie zijn er een aantal aandachtspunten geformuleerd. Deze zorgden ervoor dat alle vertalers op dezelfde dingen hebben gelet. Over aandachtspunten van de revisie kun je hier meer lezen. We zijn in het revisiewerk niet van de ene lezersopmerking naar de andere gesprongen. Integendeel, we hebben een systematische aanpak gekozen, waarbij ieder vers onder de loep is genomen.
Bij het maken van een revisievoorstel zijn we zo zorgvuldig en nauwkeurig mogelijk te werk gegaan. Bij lastige kwesties hebben we bekeken hoe de NBV-keuze tot stand is gekomen, hoe sterk die staat en hoe er in het recente wetenschappelijke onderzoek over gedacht wordt. We hebben uitgezocht hoe het in het licht van de NBV als geheel eventueel beter zou kunnen. We maakten daarbij gebruik van veel verschillende Bijbelcommentaren, handboeken, specialistische studies en wetenschappelijke artikelen. We schreven notities en bespraken die. Ook raadpleegden we geregeld experts.
Elke maand kwamen we als team bijeen om kwesties die de individuele boeken overstijgen te bespreken. Zo zorgden we ervoor dat we op één lijn bleven bij het revisiewerk. Alle kwesties die het Nederlands betreffen werden door de vier neerlandici uitgezocht en besproken. Ingewikkelde exegetische kwesties werden door de exegeten in onderling overleg besproken.
Geregeld hebben we iets laten zien van het revisiewerk. In 2018 deden we dat tijdens een aantal masterclasses voor predikanten. Ook schrijven we over de revisie in Met Andere Woorden, ons vakblad over Bijbel en vertalen. Verder verschenen er blogs op debijbel.nl en vanaf nu ook op deze website.
Dan zijn deze artikelen uit Met Ander Woorden iets voor jou!
Ontvang een week lang elke ochtend een nieuwe tekst mét overdenking uit de NBV21. Schrijf je nu in en ontvang vandaag je eerste email!
